Vườn Mưa – Giải Pháp Xanh Tận Dụng Nước Mưa Và Giảm Ngập Hiệu Quả. | Công ty Cổ phần Kỹ thuật Môi trường Nam Việt

1. Vườn mưa là gì?

Vườn mưa (rain garden) là một khu vực trồng cây lõm xuống so với mặt bằng xung quanh, được thiết kế để thu gom, hấp thụ và lọc nước mưa chảy tràn từ mái nhà, vỉa hè, đường phố hoặc các bề mặt không thấm nước khác. Đây là giải pháp bền vững giúp giảm lượng nước mưa chảy tràn, tăng khả năng thẩm thấu nước vào lòng đất, giảm nguy cơ ngập úng và cải thiện chất lượng nước.

Khác với ao hồ hay vùng đất ngập nước, vườn mưa KHÔNG phải là một khu vườn nước. Nó thường khô ráo phần lớn thời gian và chỉ giữ nước trong và ngay sau các trận mưa lớn. Điều tuyệt vời là nước sẽ rút hết trong vòng 12-48 giờ, giúp ngăn ngừa muỗi sinh sản – một lo ngại thường gặp với các vùng nước đọng.

Vườn mưa giúp tận dụng nước mưa chống chảy tràn, tạo quan cảnh đẹp cho cuộc sống

1.1. Vì Sao Nước Mưa Chảy Tràn Lại Là Vấn Đề?

Mỗi khi trời mưa, nước chảy trên các bề mặt không thấm nước như mái nhà, đường lái xe, sẽ cuốn theo vô số chất ô nhiễm: bụi bẩn, phân bón, hóa chất, dầu mỡ, rác thải và vi khuẩn. Lượng nước ô nhiễm này sau đó đổ thẳng vào hệ thống thoát nước mưa mà không qua xử lý, rồi trực tiếp chảy ra sông suối và ao hồ gần đó. Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (US EPA) ước tính rằng nước mưa chảy tràn ô nhiễm chiếm tới 70% tổng lượng ô nhiễm nguồn nước.

Vườn mưa đóng vai trò như một bộ lọc tự nhiên, thu gom nước mưa chảy tràn, sau đó để thảm thực vật lọc sạch các chất ô nhiễm và cho phép nước thấm dần vào đất, bổ sung cho các tầng nước ngầm. Quá trình này giúp loại bỏ hiệu quả tới 90% chất dinh dưỡng và hóa chất, cùng 80% trầm tích khỏi nước mưa. So với bãi cỏ thông thường, vườn mưa cho phép lượng nước thấm vào lòng đất nhiều hơn tới 30%!

1.2. Vườn Mưa Khác Biệt Thế Nào So Với Vườn Truyền Thống?

Điểm đặc biệt của vườn mưa nằm ở cách thiết kế và chuẩn bị đất. Thông thường, một lớp đất dày từ 15 đến 30 cm sẽ được loại bỏ và thay đổi bằng cách xới tơi, trộn thêm phân trộn (compost) và cát để tăng cường khả năng thấm hút nước. Loại đất cần cải tạo sẽ tùy thuộc vào loại đất hiện có của bạn, do đó việc kiểm tra đất trước là rất quan trọng.

Vườn mưa thường được xây dựng ở vị trí thấp hơn trên khu đất của bạn, đón nhận nước chảy từ bãi cỏ, mái nhà hoặc đường lái xe. Sau khi nước đọng lại trong vườn, quá trình thấm hút có thể mất tới 48 giờ sau một trận mưa lớn. Hơn nữa, vườn mưa ưu tiên sử dụng thực vật bản địa, nên không cần phân bón và chỉ yêu cầu bảo trì tối thiểu sau năm đầu tiên.

2. Cấu tạo của một vườn mưa

Một vườn mưa điển hình bao gồm các lớp chính sau:

Lớp bề mặt trồng cây: Thường sử dụng các loại cây bản địa chịu hạn tốt, có rễ ăn sâu, giúp giữ đất và tăng khả năng hút nước.
Lớp đất trồng: Là hỗn hợp giữa đất, cát và chất hữu cơ, có tính thấm cao, giúp lọc nước và tạo môi trường cho cây phát triển.
Lớp lọc (sand/soil mix): Có chức năng lọc các chất ô nhiễm trong nước mưa.
Lớp thoát nước (gravel layer): Gồm sỏi hoặc đá nhỏ giúp thoát nước nhanh xuống tầng bên dưới.
Ống thoát tràn: Được lắp đặt ở mức cao nhất để dẫn nước ra ngoài khi vườn mưa bị quá tải.
Hệ thống dẫn nước vào: Có thể là đường ống, rãnh hoặc bề mặt nghiêng để đưa nước mưa từ mái hoặc bãi đậu xe vào vườn mưa.

3. Lợi ích của vườn mưa

Hạn chế ngập úng đô thị: Vườn mưa giúp giảm lưu lượng nước mưa chảy tràn, giảm áp lực cho hệ thống thoát nước công cộng.
Bảo vệ nguồn nước: Nước mưa được lọc qua các lớp đất và vật liệu lọc giúp loại bỏ bụi bẩn, dầu mỡ, kim loại nặng, phân bón, thuốc trừ sâu trước khi thấm xuống đất hoặc chảy ra kênh rạch.
Tái tạo mạch nước ngầm: Nhờ khả năng thấm nước vào đất, vườn mưa góp phần bổ sung nguồn nước ngầm.
Giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị: Cây xanh trong vườn mưa giúp làm mát không khí, tăng độ ẩm và cải thiện vi khí hậu khu vực.
Tăng tính thẩm mỹ: Vườn mưa là một không gian xanh đẹp, góp phần nâng cao cảnh quan cho đô thị, nhà ở, trường học, bệnh viện…
Giá thành rẻ, dễ thi công và bảo trì: So với hệ thống hạ tầng cứng, vườn mưa tiết kiệm chi phí và dễ dàng bảo dưỡng.

4. Hướng dẫn thiết kế và thi công vườn mưa

4.1. Lựa chọn vị trí

Nên chọn nơi có dòng chảy nước mưa tập trung như chân mái nhà, bên cạnh đường nội bộ, cạnh sân vườn.
Tránh vị trí có nguy cơ gây ảnh hưởng đến nền móng công trình (giữ khoảng cách ít nhất 3m).
Không bố trí gần hầm tự hoại, bể nước ngầm.
Đảm bảo độ dốc nhẹ để nước chảy tự nhiên vào vườn mưa.

4.2. Xác định kích thước vườn mưa

Diện tích vườn mưa nên bằng 10–30% diện tích mái hoặc bề mặt thu nước.
Độ sâu thường từ 15–30 cm. Kích thước tùy thuộc vào lượng nước cần xử lý, loại đất và không gian hiện có.

4.3. Đào và tạo hình lòng vườn

Đào đất tạo hố lõm với độ sâu phù hợp, đáy bằng phẳng hoặc hơi nghiêng về phía thoát nước.
Đắp bờ xung quanh để giữ nước.

4.4. Lắp đặt các lớp cấu tạo

Trải lớp sỏi hoặc đá cuội ở đáy (5–10 cm).
Thêm lớp lọc bằng cát hoặc vật liệu đặc biệt (10–15 cm).
Đổ lớp đất trồng phù hợp, dày khoảng 20–30 cm.
Gắn ống thoát tràn nếu cần.

4.5. Trồng cây phù hợp với vườn mưa

Cây bản địa nên được ưu tiên

Ưu tiên các loài cây bản địa, chịu úng tốt, phát triển nhanh và ít sâu bệnh. Cây bản địa không cần phân bón, có hệ rễ tốt, và thích nghi tốt hơn với điều kiện đất và nước tại địa phương.
Bạn có thể trồng cây lâu năm, cây bụi, hoa dại, hoặc kết hợp cả ba. Hãy hỏi vườn ươm địa phương để biết danh sách các loại cây phù hợp với khu vực của bạn. Lưu ý quan trọng: Tránh trồng cây thân gỗ lớn trong vườn mưa vì chúng thường hấp thụ nhiều nước hơn các loại cây xung quanh. Tuyệt đối không trồng các loài thực vật xâm lấn hoặc độc hại.
Bố trí cây cao ở giữa, thấp dần ra mép để đảm bảo mỹ quan.

4.6. Bảo dưỡng định kỳ

Kiểm tra dòng chảy vào vườn mưa và ống thoát tràn.
Nhổ cỏ dại, bổ sung cây nếu cây chết.
Bổ sung lớp đất trồng hoặc sỏi nếu bị xói lở.
Khơi thông lớp đáy để tránh tắc nghẽn do bùn hoặc rác.

5. Gợi ý ứng dụng vườn mưa tại Việt Nam

Nhà ở dân dụng: Sân trước, cạnh nhà, nơi đón nước từ mái hoặc sân thượng.
Trường học: Kết hợp giảng dạy môi trường và thực hành.
Khu công nghiệp, nhà máy: Giảm áp lực cho hệ thống thoát nước, cải thiện cảnh quan.
Khu dân cư đô thị: Xen kẽ trong công viên, vỉa hè, bãi xe, đảo giao thông.
Công trình công cộng: Bệnh viện, trụ sở hành chính, nhà ga, sân bay.

Giải pháp tận dụng thu gom nước mưa đơn giản hiệu quả.

6. Kết luận

Vườn mưa không chỉ là một giải pháp kỹ thuật giúp kiểm soát nước mưa và chống ngập, mà còn là mô hình sinh thái thân thiện với môi trường, mang lại nhiều giá trị về cảnh quan và giáo dục. Với khí hậu mưa nhiều như Việt Nam, việc ứng dụng vườn mưa là cần thiết, hiệu quả và hoàn toàn khả thi với chi phí hợp lý. Do đó, vườn mưa nên được tích cực triển khai trong thiết kế đô thị, nhà ở và các công trình công cộng nhằm hướng đến phát triển bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu.

Xem thêm hướng dẫn thực hiện vườn mưa:

Quý khách hàng cần hỗ trợ tư vấn lắp đặt xử lý nước sạch, RO, tái sử dụng nước mưa, tái sử dụng nước thải hãy liên hệ.

CÔNG TY CỔ PHẦN KỸ THUẬT MÔI TRƯỜNG NAM VIỆT

Hotline: 0932 562 177

Website: namvietetc.com

Địa chỉ: A4, KDC Tăng Long Garden, 105 Đường số 8, P. Long Phước, TP. Thủ Đức, TP. HCM